Dwa tygodnie temu zakończyły się badania archeologiczne prowadzone na terenie zespołu pałacowo – parkowego. Obecnie realizowane są tu roboty budowlane związane z remontem budynku rezydencjalnego oraz nowym zagospodarowaniem dziedzińca. Badania archeologiczne prowadzono w czterech etapach.
Na podstawie „Skróconego podsumowania trzeciego etapu interdyscyplinarnych badań archeologicznych w zespole pałacowym Potockich w Radzyniu Podlaskim” aut. R. Niedźwiadek, wrzesień 2022 r.
Pierwszym z nich był nadzór archeologiczny nad robotami ziemnymi, głównie związanymi z wymianą i budową nowej infrastruktury podziemnej na dziedzińcu pałacowym i w jego wnętrzu. W wyniku tych prac, w wykopach instalacyjnych, odsłonięto szereg konstrukcji murowanych – zlokalizowanych przed frontem pałacu, na jego tyłach i we wnętrzu, oraz pozyskano liczne i ciekawe zabytki ruchome.
Znaleziska te spowodowały, iż konieczne stało się przeprowadzenie regularnych badań archeologicznych, mających na celu pełniejsze rozpoznanie zarejestrowanych reliktów. Inwestor – Urząd Miasta Radzyń – zlecił wykonanie wykopalisk firmie „Archee” Badania i Nadzory Archeologiczne z Lublina. Wykopaliska poprzedzone zostały rozpoznaniem geofizycznym terenu. W obszarze dziedzińca pałacu dr hab. Fabian Welc przeprowadził prospekcję georadarową, która wykazała liczne podziemne anomalie, zinterpretowane jako pozostałości konstrukcji murowanych i pokładów gruzowych. Wyniki badań geofizycznych w powiązaniu z dotychczasowymi odkryciami, były podstawą do lokalizacji wykopów archeologicznych. W szczególności skupiono się na rozpoznaniu regularnych anomalii, których kształt wskazywał na relikty nieznanego budynku, zlokalizowanego w południowej części dziedzińca.
Badania wykopaliskowe w zaskakujący sposób zweryfikowały tę hipotezę – w miejscu zarejestrowanych regularnych anomalii odsłonięto kamienne rynsztoki, których system łączył się z przesklepionym kanałem odpływowym.
Poniżej stwierdzono występowanie warstw nasypowych i niwelacyjnych, z których pozyskano nieliczne zabytki ruchome datowane na okres od połowy XVII do połowy XVIII stulecia.
Na głębokości około 1 m odsłonięto kolejną konstrukcję kamienną stanowiącą otwór wsadowy pieca do wypału ceramiki. Niestety urządzenie zostało częściowo przecięte przez wcześniejszy wykop instalacyjny. Zarejestrowana komora ogniowa miała kształt koła o średnicy 2, 7 m, jej podwalina wzniesiona była na planie kwadratu z drewnianym obramieniem.
Według badaczy cały trzon ogniowy, na osi wschód – zachód, miał długość ponad 5 m, a szerokość około 3 m. Po zachodniej stronie urządzenia znajdowało się pomieszczenie przypiecowe. Od północy obiekt zamykał się drewnianą ścianą osadzoną na kamieniach narzutowych.
Na postawie pozyskanych zabytków ruchomych – ceramiki naczyniowej oraz kafli piecowych można stwierdzić, iż odkryty warsztat garncarski funkcjonował na przełomie późnego średniowiecza i nowożytności (XV-XVI w.). Jego powstanie prawdopodobnie związane jest z budową najstarszej murowanej siedziby dworskiej na terenie założenia, na co wskazują odkryte fragmenty kafli piecowych typu „wawelskiego”.
Zaskakującym odkryciem na terenie dziedzińca radzyńskiego pałacu były również pozostałości osadnictwa pradziejowego – kultury łużyckiej lub pomorskiej, oraz szeroko datowanego na epokę neolitu (fot. 13,14, 15, 16, 17).
