Chcielibyśmy ustalić, na jakiej podstawie twierdzi się, że jest to obraz przedstawiający portret Eustachego Potockiego. W Wilanowie uzyskaliśmy odpowiedź, a jest ona oparta na trzech przesłankach. Jest to dla nas ważne, albowiem pozwala ze sporym prawdopodobieństwem założyć, że jest to portret przedstawiający Eustachego Potockiego, a to znaczy, że był Kawalerem Orderu Lwa Palatyńskiego.
Nie zmienia to faktu, że należy odszukać potwierdzenia tego stanu rzeczy w niemieckich dokumentach.
Jakie są to przesłanki?
Pierwsza to album autorstwa Wojciecha Gersona i Hipolita Skimborowicza, wydany w 1877 roku. Ówczesna właścicielka Wilanowa hrabina Aleksandra z Potockich Potocka (wdowa po Auguście Potockim, wnuku Stanisława Kostki Potockiego) udostępniła autorom zbiory wilanowskie i tak powstało dzieło, które jest swoistym inwentarzem owych skarbów zgromadzonych przez pokolenia. Wśród wielu opisywanych dzieł sztuki jest interesujący nas owalny obraz z następującym opisem: ” Eustachy Potocki, jenerał artylleryi W.K.litewskiego, starosta Tłómacki ( pisownia oryginalna, przyp. CR), w mundurze szafirowym z gwiazdą i wstęgą. Był najpierwszym synem Jerzego starosty grabowieckiego (Nr.k.580)”. Gdzie był eksponowany ówcześnie portret Eustachego? Aby się o tym przekonać, autorzy albumu musieli wejść do prywatnych komnat hrabiny Potockiej, a tam stanąć w sali bilardowej i odnaleźć Eustachego w iście doborowym towarzystwie około 20 wizerunków Potockich. Były tam np. radzyńskie całościowe portrety Jerzego ( ojca Eustachego), Michała Potockiego ( brata Jerzego, ojca Eustachego), Józefa Potockiego ( stryja Eustachego), Stanisława Potockiego ( brata Jerzego) syna Feliksa Kazimierza, którego portret również tam wisiał. Wśród owalnych portretów był między innymi znany nam wizerunek Mariana Potockiego, kasztelana lubaczowskiego, rodzonego brata Eustachego.
Druga przesłanka to tzw. inwentarz Duchesne’a z roku 1895, w którym zapisano, że portret Eustachego Potockiego pochodzi z pałacu z Buczaczu. Krótka, ale dla nas cenna wzmianka informowała, że ów obraz to „szkoła proweniencji niemieckiej”, co raczej zaprzecza współczesnym opisom, że twórcą był malarz polski. Daje również pewne – przyznamy, że na tę chwilę wątłe – ślady i możliwości, o których teraz nie będziemy pisać.
Trzecia i ostatnia przesłanka, naszym zdaniem najistotniejsza i stanowiąca prawdopodobny punkt wyjścia dla poprzednich, to tekst na odwrocie obrazu, namalowany farbą olejną na płótnie dublowanym:” Eustachy Potocki, Generał Artyleryi WXL, starosta Tłómacki, Lwowski, Urzędowski, etc. starszy syn Jerzego, starosty Grabowieckiego z Podberskiej, r. 1740 od Województwa Podolskiego, na Sejm Walny Warszawski. Żona jego Marianna Kącka miecznikowa Koronna”. Owo płótno dublowane zostało współcześnie, w procesie konserwacji, podklejone do płótna oryginalnego w celu jego wzmocnienia. Wszystkie ewentualnie występujące teksty, symbole etc. na starym płótnie, w wyniku ich zasłonięcia przez dublaż, są kopiowane na podklejone nowe płótno i tak się to odbyło w tym wypadku.
Powstaje pytanie, czy cytowany tekst na odwrocie oryginalnego płótna jest pierwotny, tzn., powstał w czasie wykonywania portretu Eustachego? Postaramy się to również sprawdzić, ale przypuszczamy, że nie. Mógł być wykonany w czasie poprzedzającym podróż z miejsca na miejsce, w celu późniejszej właściwej identyfikacji. Może wykonano go przy okazji przewozu z pałacu Potockich w Buczaczu?