Jagodne nie było jedyną miejscowością w województwie lubelskim, którą wykorzystano na zorganizowanie obiektów wojskowych. Inną była wieś Gielnia w powiecie kraśnickim, której mieszkańców zmuszono do opuszczenia domostw w październiku 1950 r. Według opinii mieszkańców „akcja została przeprowadzona drakońskim sposobem przy udziale Org. Milicji Obywatelskiej i Funkcj. Bezpieczeństwa Publicznego. Wobec tak dużej przemocy ulegliśmy i musieliśmy odejść z własnej ziemi na tułaczkę w czasie jesiennych słot i nikt nas się nie spytał, czy też dał nam godziwe warunki bytowe”. Mieszkańcy w miarę możliwości zamieszkali w sąsiednich miejscowościach. Jednocześnie nie ustawali w staraniach na rzecz zwrotu zabranej ziemi. Dopiero w 1956 r., w związku z likwidacją poligonu, władze zaczęły przychylnie odnosić się do przesyłanych próśb przyznając kredyty na odbudowę gospodarstw i rekompensaty za poniesione straty[49]. Natomiast w przypadku wysiedlonej w 1953 r. wsi Krzewica w gromadzie Tłuściec, gdzie powstał poligon użytkowany przez Dowództwo Wojsk Lotniczych, nie udało się odzyskać zajętych gruntów. Jedynym ustępstwem ze strony wojska była zgoda na wykorzystanie części zajętego terenu na cele rolnicze[50]. Podobnie było z częścią terenów zajętych w 1953 r. przez wojsko w Gołębiu w powiecie puławskim.
Poszkodowani mieszkańcy nie godzili się na odszkodowania, ale starali się odzyskać zajęte grunty[51]. W tym miejscu warto wspomnieć, że powstałe na wywłaszczonych terenach poligony powodowały pewne ograniczenia, a nawet zagrożenia dla mieszkańców sąsiadujących z nimi miejscowości. Jednym ze skrajnych przypadków były wydarzenia we wsi Karczmiska w powiecie Opole Lubelskie. 23 października 1954 r. miejscowość została częściowo spalona przez wojska sowieckie. Według relacji mieszkańców, jeden z przejeżdżających, prawdopodobnie na ćwiczenia, czołgów celowo wystrzelił w stronę wsi. W efekcie powstałego pożaru zniszczeniu uległy 23 gospodarstwa. Mieszkańcy próbowali przez kilka lat uzyskać odszkodowania za wyrządzone straty[52].
Wieś Jagodne, pomimo, że faktycznie przestała istnieć w 1967 r., nadal była umieszczona w oficjalnym spisie miejscowości na terenie PRL. W 1970 r. tereny byłej wsi stanowiły tylko część miejscowości Dąbie, a od lat 80. XX w. notowano tylko leśniczówkę o takiej nazwie. Jednak pamięć o nieszczęśliwych dziejach miejscowości jest nadal kultywowana. Latem 2011 r. poświęcono krzyż na pamiątkę wcześniej istniejącego na granicy wsi. Natomiast w 60. rocznicę wysiedlenia mieszkańców 11 sierpnia 2013 r. z inicjatywy lokalnych władz i miłośników historii postawiono kamień z pamiątkową tablicą o minionych wydarzeniach[53]. Dzięki niej dzieje tak okrutnie doświadczonej przez system totalitarny wsi nie będą istnieć tylko we wspomnieniach ostatnich jeszcze żyjących wysiedlonych mieszkańców.
___
[50] APL, PWRN, USW, sygn. 274, Pismo Zarządu Lotniskowego Wojsk Lotniczych do Departamentu Społeczno-Administracyjnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, 11 VI 1969 r., b. p.
[51] APL, PWRN, USW, sygn. 2382, Pismo PPRN w Puławach do PWRN w Lublinie, 9 VIII 1957 r., k. 48.
[52] APL, PWRN, USW, sygn. 2382, Pismo mieszkańców wsi Karczmiska do Biura Skarg i Zażaleń przy Radzie Państwa w Warszawie, 25 I 1957 r., k. 34.
[53] Spis miejscowości Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Warszawa 1967, s. 379; K. Fornal, op. cit., s. 9.
Bibliografia cytowań:
Bechta M., Jata 44. Obozy szkoleniowe NSZ i AK w lasach łukowskich w czasie II wojny światowej, Biała Podlaska 2011.
Drozd R., Hałagida I, Ukraińcy w Polsce 1944-1989. Walka o tożsamość. (Dokumenty i materiały), Warszawa 1999.
Eberhardt P., Skala demograficzna wojennych i powojennych migracji politycznych na ziemiach polskich [w:] Wysiedlenia jako narzędzie polityki ludnościowej w Europie XX wieku, red. J. Wołoszyn, Lublin 2015.
Fornal K., Jagodne-zapomniana historia, Łuków 2013.
Grafik R., Przywrócona pamięć. Działalność Koła Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Łukowie w latach 1989-2012 w zapisie kronikarskim, Łuków 2013.
Miedzik E., Deportacja Jagodnego, Nowe Echo Podlasia 1995, nr 32 (232).
Pisuliński J., Przesiedlenia ludności ukraińskiej w ramach akcji „Wisła” – założenia, cele, rezultaty [w:] Wysiedlenia jako narzędzie polityki ludnościowej w Europie XX wieku, red. J. Wołoszyn, Lublin 2015.
Spis miejscowości Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Warszawa 1967.
Sula D., Przesiedlenia pod kontrolą państwa na przykładzie Państwowego Urzędu Repatriacyjnego [w:] Wysiedlenia jako narzędzie polityki ludnościowej w Europie XX wieku, red. J. Wołoszyn, Lublin 2015.
Więch K., Na pograniczu trzech dzielnic, Wola Okrzejska 2017.
Wojciechowski S., Sochacka A., Szczygieł R., Osady zaginione i o zmienionych nazwach historycznych województwa lubelskiego [w:] Dzieje Lubelszczyzny, t. IV, Warszawa 1986.