Stanisław A. Pilawski – lekarz szpitala św. Kunegundy, lekarz pow. radzyńskiego

Czas  opowiedzieć o losach rodziny Stanisława Aleksandra Pilawskiego, który od wiosny roku 1867 piastował stanowisko lekarza radzyńskiego szpitala św. Kunegundy, a następnie od roku 1874 zostaje mianowany lekarzem powiatu radzyńskiego.

Przypomnijmy: w roku 1880 wraz z żoną Adelajdą Dominiką z Pohowskich i kilka miesięcy wcześniej urodzoną córką Jadwigą Antoniną przenosi się do Siedlec, gdzie ma objąć funkcję lekarza miejskiego i pomocnika inspektora gubernialnego. W Siedlcach rodzą się kolejne dzieci małżonków Pilawskich : Adela Elżbieta,Stanisław, Feliks. Pan doktor Stanisław Pilawski umiera 8 marca 1887 roku w wyniku grasującego w Siedlcach tyfusu plamistego.

Chodź dalsze losy żony i dzieci Stanisław Pilawskiego, nie są związane z Radzyniem, to naszym zdaniem warte są poznania. Adela Dominika wychodzi powtórnie za mąż za Antoniego Dionizego Kozłowskiego. Zamieszkali razem w majątku Bychowczyszki (parafia Daugi na Litwie), nie mieli dzieci. Oddajmy głos dr hab. Tomaszowi Kozłowskiemu, stryjecznemu prawnukowi Antoniego Dyonizego Kozłowskiego: ” Aż do śmierci drugiego męża, czyli stryjaszka pradziadka Antoniego mieszkała ( Adela – przyp. CR) cały czas w Bychowczyszkach. Nie było im tam lekko. Litwini ich chyba nie lubili. Zginął zastrzelony jej syn Feliks. Umarł Antoni na początku lat 30 – tych. Została sama z córkami. Bychowczyszki znalazły się też w Republice Litewskiej i już w połowie lat 20 – tych poddano majątek litewskiej reformie rolnej. Z około 1000ha zostało się jedynie 80ha. Majątek zaczął podupadać. Już Antoni chciał Bychowczyszki sprzedać.Dał nawet ogłoszenie w gazetach… Niestety nie zdążył, bo umarł. Został pochowany w Bychowczyszkach w rodzinnym grobowcu (kaplicy grobowej) przy majątku. Ten ostał się do dziś i jest nawet jedną z atrakcji turystycznych na tamtejszym szlaku. Dwór spalili miejscowi, ale już dużo, dużo później. Grobowiec został też wewnątrz zdewastowany i zrabowany. I to się działo, prawie że współcześnie. Szczątki dobrzy ludzie pochowali obok kaplicy. Po śmierci Antoniego, gdy w dworze mieszkała już tylko Adela, wprowadziła się tam grupa litewskich nacjonalistów. Na czele z księdzem Mirunasem i Smetonom-obydwaj byli późniejszymi premierami Litwy. Adelę zepchnięto zupełnie do tzw. kąta. Miała ciężko. Pewnego razu, spakowała co mogła i opuściła dwór i majątek Bychowczyszki. To było jeszcze przed wybuchem II wojny światowej. Po ucieczce z Bychowczyszek dotarła do Wilna do mojego pradziada. Był on już jedynym wtedy żyjącym bratem jej drugiego męża Antoniego…I tu kończy się moja wiedza o Adeli. Nie wiemy, co się z nią dalej działo…”

Córki, jak relacjonuje profesor Kozłowski, zostały nauczycielkami i osiadły po wojnie w Świebodzinie. Dalsze ich losy są nieznane. Miejmy nadzieję, że to się wkrótce zmieni. Udało się nam dosyć dokładnie ustalić życiorysy, jakże odmienne, synów Stanisława i Adeli małżonków Pilawskich, czyli Stanisława juniora, prawnika, wysoko postawionego komunisty i Feliksa-oficera przedwojennej ” Dwójki”. Źródła, z jakich czerpaliśmy, przedstawiając Państwu życiorysy obu synów to: opracowanie z 1967 roku Aleksandra Kochańskiego ” Polscy prawnicy w Rewolucji Październikowej” , Jerzy Melnik „Zapomniane powstanie. Samorząd Warwiszki w świetle dokumentów.” oraz internetowa baza danych ofiar antypolskiego terroru w Związku Sowieckim 1934-1938. Prezentujemy również zdjęcie Kozłowskich i Pilawskich wykonane w Bychowczyszkach przed rokiem 1910. Dziękujemy Panu dr hab. Tomaszowi Kozłowskiemu za udostępnienie zdjęcia rodziny Kozłowskich i Pilawskich oraz za informacje dotyczące kresowego życiorysu Adeli, żony lekarza Stanisława Pilawskiego oraz rodziny Kozłowskich.