W przestrzeni religijnej radzynian symbolicznymi znakami manifestacji objawienia są figury Matki Bożej. Pierwsza z do dziś istniejących pojawiła się w pierwszej połowie XIX wieku zapowiadając niejako ogłoszenie przez Piusa IX Prawdy o Niepokalanym Poczęciu Maryi. Obecnie, wpisane w strukturę miasta, nie tylko przypominają o wydarzeniach historycznych, lecz przede wszystkim organizują przestrzeń sakralną, ustanawiając święty porządek wobec chaosu codzienności. Poczynając od kapliczki powstałej w 1838 roku przy stawach i poświęconej Ignacemu Łuczyckiemu, gdzie wśród czterech kolumn Maryja stoi na kuli ziemskiej i miażdży stopą węża, przypominając miastu, że grzech już został pokonany, że wystarczy iść za Zwycięzcą.

8 grudnia 1854 roku dogmat o Niepokalanym Poczęciu Maryi stał się rzeczywistością teologiczną, ale jego recepcja wykracza poza abstrakcyjne rozważania. Pół wieku później Radzyń Podlaski działaniami rodziny Korwin Szlubowskich odpowiedział na to wydarzenie w sposób materialny – wznosząc figury Maryi w kolejnych dwóch kluczowych punktach miasta. Tym samym przestrzeń miejska stała się areną objawienia sacrum, gdzie dogmat wcielił się w kamień, przeobrażając świat doczesny w miejsce naznaczone świętością.

Figura Niepokalanej przy kościele Świętej Trójcy pozostaje w bezpośredniej relacji z centrum sakralnym miasta. Jej spojrzenie skierowane ku dołowi, a ręce złożone w geście modlitwy, czynią ją pośredniczką między ziemskim a boskim porządkiem. Wraz z kopią figury przy pałacu Gubernia, wprowadzają element hierofanii do przestrzeni codzienności. Ustanawiają przeciwwagę dla struktur doczesnych. Poza tym figura na Starym Kozimrynku i wiele innych. Ślady po ubeckich kulach na figurze Maryi umiejscowionej przy stawach są niczym rysy na obliczu Panny Częstochowskiej, uczynione przez ludzi nierozumiejących naszej wiary i ducha narodu, pamiątką i znakiem zwycięstwa nad kulturowym barbarzyństwem.

 W ikonografii chrześcijańskiej Niepokalane Poczęcie Maryi jest aktem ustanawiającym nowy porządek, zapowiadającym odkupienie ludzkości. Radzyńskie wyobrażenia stanowią oczywiste odniesienia do kosmicznego wymiaru misji Maryi. Deptany przez Nią wąż – symbol grzechu pierworodnego – wprowadza w nasze życie niebieski porządek i uspokaja, że chaos nie musi wdzierać się do naszych głów i serc.

Wyobrażenia Matki Bożej Niepokalanej harmonizują z mitologicznym archetypem walki dobra ze złem. Jabłko u stóp Maryi dodatkowo wzmacnia symbolikę wyzwolenia z objęć zła. Oto znak upadku pierwszych ludzi, zostaje tu zneutralizowany przez Maryjną obecność, wprowadzając łączność z mitem kosmogonicznym – przejściem od chaosu do harmonii. Ale to hierofanie nie tylko przestrzenne, ale i czasowe. Ogłoszenie dogmatu, jego upamiętnienie pół wieku później i współczesne modlitwy przy innych wyobrażeniach Niepokalanej wpisują się w rytm powtarzalnych epifanii sacrum. Radzyńskie figury Niepokalanej są zatem punktami, w których historia i wieczność splatają się w jedno. Za każdym razem, gdy wyzwalają modlitwę wiernych, dokonuje się ponowne uobecnienie świętości, przypominające, że porządek sakralny nieustannie przenika doczesność.

Figury Matki Bożej Niepokalanej w Radzyniu Podlaskim są czymś więcej niźli pomnikami – to punkty styku nieba i ziemi w przestrzeni miejskiej. Stają się znakami kosmicznego porządku, triumfu nad złem i duchowej odnowy. Jak w każdym objawieniu świętości, również w tych kamiennych przedstawieniach ukryta jest rzeczywistość wykraczająca poza historię, przenikająca do mieszkańców miasta poprzez akt wiary i rytuał modlitwy.

 

Modlitwa do Matki Bożej Niepokalanej z Radzynia

Matko Boża Niepokalana,
pełna łaski i miłości,
ucieczko grzeszników i nadziejo wiernych,
przychodzę do Ciebie z ufnością.

Otul mnie płaszczem swojej czystości,
prowadź drogą prawdy i pokoju,
wypraszaj u Boga łaskę nawrócenia i świętości.

Uczyń moje serce podobnym do Twego,
pokornego, cichego i pełnego miłosierdzia.
Bądź mi przewodniczką w trudnych chwilach,

orędowniczką u Syna Twojego, Jezusa Chrystusa.

Amen.