Tom I. Na Litwie

W lutym 1530 roku dziesięcioletni Zygmunt August, syn Zygmunta I Starego, pokazał się poddanym w koronie Polski, która jak nigdy dotąd miała dwóch władców, i to o tym samym imieniu. Aby ich odróżnić od siebie starszego z nich nazwano Starym, ponieważ zbliżał się do siedemdziesiątki. Ten zasiadający od ćwierć wieku na tronie monarcha miał wiele powodów do radości, chociaż początki jego rządów nie były łatwe. Na Kraków i Wilno zachłannie spoglądali wiecznie nienasyceni Habsburgowie, licząc na to, że Zygmunt I Stary zejdzie z tego świata bezpotomnie.

Piętnasty król Polski, jeszcze jako królewicz Zygmunt, wdał się w romans z mieszczanką Katarzyną Telniczanką i doczekał się z nią dwóch córek i syna, ale były to dzieci z nieprawego łoża. Po objęciu władzy w Polsce i na Litwie Zygmunt Stary, wskutek nalegań i królewskiego rozsądku, pożegnał się ze stanem kawalerskim. Wybranką została Barbara Zapolya, ale młodziutka Węgierka zmarła już po trzech latach małżeństwa, pozostawiając Zygmunta z dwiema córeczkami. Po trzech latach żałoby owdowiały Jagiellon zdecydował się poślubić gorącą Włoszkę, księżniczkę mediolańską Bonę Sforza.

Wybranka Zygmunta Starego okazała się prawdziwą królową, która stopniowo przejmowała władzę w swoje ręce. Urodziła trzy córki i upragnionego syna Zygmunta Augusta. Co prawda Zygmunt Stary doczekał się jeszcze drugiego syna Olbrachta, ale ten zmarł wkrótce po przyjściu na świat. Przedwczesny poród był spowodowany lekkomyślnym zachowaniem królowej Bony, która będąc w zaawansowanej ciąży wybrała się na polowanie i uległa wypadkowi, uchodząc z życiem przed niedźwiedziem.

Po tym wydarzeniu Zygmunt August stał się oczkiem w głowie rodziców, a zwłaszcza matki. Aby utorować mu drogę do tronu, już w dzieciństwie obwołano go wielkim księciem Litwy, a zaraz potem królem Polski. Syn Zygmunta Starego i Bony dorastał beztrosko, aż w końcu postanowiono go ożenić. Królowa myślała o Francuzce, ale na ogół uległy jej król, tym razem okazał się nieustępliwy i wybrał Austriaczkę. Tym sposobem żoną dwudziestotrzyletniego następcy tronu została niespełna siedemnastoletnia Elżbieta Habsburżanka. Uroczystości ślubne zaplanowano na 5 maja 1543 roku.