W spisie inwentarza i rzeczy kościoła pw. Św. Trójcy w Radzyniu z 29 października 1856 r. wśród wiszących obrazów wymieniono wizerunek św. Tekli. Dokument nie podaje wiele szczegółów poza faktem, że obraz był stary. Z dokumentu nie dowiemy się od kiedy, i za czyją przyczyną obraz znalazł się w Radzyniu. Brak tu również opisu wizerunku, nie wiemy więc, jak dokładnie wyglądał. Zawieszenie obrazu w świątyni świadczy jednak o żywym kulcie Świętej na terenie parafii radzyńskiej.
na zdj. tytułowym:
Święta Tekla. Obraz z Muzeum Diecezjalnego w Siedlcach.
Źródło: https://muzeum.siedlce.pl/lekcje/sw-tekla-2/
Kim więc była Święta, której wspomnienie liturgiczne obchodzimy 23 września, i za której pośrednictwem mieszkańcy Radzynia i okolic zanosili prośby do Boga?
Żywoty Świętej Tekli przytaczają różne historie dotyczące jej życia, niektóre na poły legendarne. Prawdą jest, że urodziła się w Ikonium (Azja Mniejsza). Najwcześniejszy o niej zapis pochodzi z apokryfu „Dzieje Pawła i Tekli” pochodzącego z końca II wieku. Według apokryfu była uczennicą apostoła Pawła. Według przekazów wyróżniała się wyjątkową urodą. Była zaręczona ze szlachetnie urodzonym młodzieńcem, którego rękę odsunęła jednak po nawróceniu na chrześcijaństwo.
Nawrócenie Tekli miało miejsce za sprawą nauki głoszonej przez Św. Pawła, który wraz ze św. Barnabą, podczas kolejnej podróży misyjnej odwiedził miasto Ikonium w Listrze (ok. 45-49 r. po narodzeniu Chrystusa). Postanowienie Tekli, która zapragnęła głosić tak, jak Paweł naukę o Chrystusie, sprowadziło na nią gniew rodziców. Sam Paweł został oskarżony i osadzony w więzieniu. Dziewczynie udało się przekupić strażników, którzy umożliwili jej dotarcie do Apostoła. Pawła skazano na chłostę i wygnanie. Tekla, która stała się gorliwą chrześcijanką rozgłaszała naukę o Chrystusie pośród okolicznej ludności została wezwana przed oblicze władz miasta. Próbowano odwieść ją od wiary chrześcijańskiej. Ponieważ nie zaparła się jej, a także nie zgodziła się wyjść za mąż za poganina, skazano ją na śmierć przez spalenie. Według przekazów, podczas wykonywania wyroku wielka ulewa ugasiła płonący stos, a kiedy wszyscy się rozbiegli, Tekla wymknęła się z miasta. Dołączyła do apostołów Pawła i Barnaby i z nimi udała się do Antiochii.
Jednym z najbardziej znanych na świecie miejsc kultu Świętej Tekli jest Maalula (Malula) -miasto w środkowo-zachodniej części Syrii u podnóża gór Antyliban. To jedno z ostatnich miejsc, gdzie na co dzień używa się języka aramejskiego, którym posługiwał się Jezus Chrystus. To również miejsce, gdzie chrześcijaństwo rozwijało się od czasów działalności apostołów. W jaskiniach Maaluli ukrywali się chrześcijanie w okresie prześladowań. Tutaj również zachowały się najstarsze chrześcijańskie świątynie i ołtarze, które pamiętają składanie krwawych ofiar w czasach pogańskich. Fakt, że w pierwszym soborze powszechnym zwołanym przez cesarza Konstantyna do Nicei uczestniczył biskup z Maaluli świadczy o tym, że już wtedy – w lipcu 325 roku – istniała tu zorganizowana gmina chrześcijańska.
Z Maalulą związana jest legenda o Świętej Tekli. Święta miała trafić tu bowiem szukając schronienia przed prześladowcami. Jej gorliwa modlitwa sprawiła, że skała, która zagrodziła jej drogę i uniemożliwiła dalszą ucieczkę, rozstąpiła się tworząc przejście – dziś malowniczy wąwóz noszący jej imię, stąd też nazwa miejsca – Maalula po aramejsku „wejście”.
Uciekając przed prześladowcami Tekla znalazła schronienie w skalnej grocie, u podnóża góry. W okolicach dzisiejszej Maaluli została do końca swych dni. Prowadziła pustelniczy tryb życia. Świadczyła o Chrystusie, nawracała, udzielała chrztu. Miała dar uzdrawiania chorych. Zmarła mając ok. 80 lat. Według tradycji jej grób znajdował się w skalnej grocie, która do dziś jest miejscem modlitwy pielgrzymów.
Ślady kultu ku czci Tekli pochodzą z IV wieku. Kult rozwinął się zarówno na Wschodzie, jak i Zachodzie Europy. Jest patronką Tarragony w Hiszpanii i Santa Tecla w Salvadorze. Cerkiew prawosławna wspomina Św. Teklę, pierwszą męczennicę, równą apostołom – 24 września.
Tekla, to Święta wzywana w przypadku pożarów, choroby oczu, zarazy i do umierających, strzegąca przed dzikimi zwierzętami i wężami. Zawdzięcza to z pewnością swojej postawie i doświadczeniom. Jej gorliwa wiara, całkowite oddanie i zaufanie Bogu w okresie prześladowania sprawiło cuda w jej życiu i ochroniło przed śmiercią kilkakrotnie. Skazywana za głoszenie Ewangelii i poddawana mękom, za każdym razem cudownie unikała śmierci.
Co sprawiło, że była bliska ludziom żyjącym w Polsce? Kult Tekli wyróżniał się wśród kultu innych świętych. Szczególne nabożeństwo do Świętej wzrosło w XVII i XVIII w. Świadczą o tym nie tylko źródła i obrazy, ale przede wszystkim kościoły, ołtarze, a nawet sanktuaria (np. w Dobrzycy) poświęcone Świętej. Rzeczypospolita Obojga Narodów w okresie tym toczyła liczne wojny. Ziemie polskie pustoszone więc były przez wojska, w tym szwedzkie, rosyjskie, kozackie. Zniszczenia oraz szerzące się epidemie powodowały ubożenie ludności, wyludnianie i niszczenie kraju. W takich okolicznościach szukano pomocy, również za pośrednictwem świętych.
Za pośrednictwem Świętej Tekli mieszkańcy ziemi kolskiej, której do dziś jest patronką, uprosili u Boga ustanie epidemii dżumy i cholery. W 1771 r. do klasztoru bernardynów w Kole sprowadzono relikwie świętej. Sprowadził je ówczesny prowincjał bernardynów ojciec Franciszek Chojnacki. W tym też roku powstało bractwo Świętej Tekli w Kole.
We wstępie do książeczki autor zanotował: „Ufność w Pobożnych a Wielkich Mężach, w Naywyższey Głowie Kościoła Świętego Piusie VI. y w J. W. Pasterzu naszym Feliksie Turskim Biskupie Łuckim niezawodna, w Nadaniu y w Zezwoleniu, iak mnie wynaleźć ten Skarb dla dusz ludzkich ( przez wprowadzenie Odpustu y Bractwa pierwszey Męczenniczki Tekli Świętey do Kościoła naszego Krześlińskiego) dopomogła”.
A co z Radzyniem? Obraz z kościoła pw. Św. Trójcy w Radzyniu Podlaskim pochodzić musiał również z XVII, lub XVIII w. Jak żywy był kult Świętej Tekli na terenie parafii? Kiedy ustał, i co stało się z obrazem? Na te pytania być może odpowiedzą jeszcze źródła.
Kult Św. Tekli, pokazuje nam jednak, że nawet tak odległe postaci Świętych mogą być przykładem, świadczyć o wierze, pośredniczyć za nami do Boga, bez względu na nasze pochodzenie, miejsce i czas urodzenia. Wystarczy tylko jedno, nasza wiara.