Jakub Fontana (ur. 1710 w Szczuczynie, zm. 13 kwietnia 1773 w Warszawie) – polski architekt pochodzenia włoskiego, przedstawiciel baroku i klasycyzmu, nadworny architekt królów Polski, syn Józefa, brat Jana Kantego. W jego realizacjach widoczne są wpływy saskiego baroku, francuskiego rokoka i wczesnego klasycyzmu.
Życiorys
Jakub Fontana urodził się jako najstarszy syn Józefa Fontany (zm. 1741). Pierwsze kroki w zawodzie stawiał pod kierunkiem ojca jako jego pomocnik, a potem także współpracownik. Został wysłany za granicę, w latach 1732-1736, gdzie zapoznał się z najwybitniejszymi dziełami Włoch (północnych Włoch i Rzymu) i Francji (Paryż), mógł poznać aktualne kierunki i tendencje w architekturze, przywieźć wzorniki z których już do końca życia czerpał natchnienie.
Okres młodzieńczy przypada na lata 1710-1743. W tym czasie przypisywane jest mu udział w budowie wież kościoła pijarów w Łowiczu od 1729 roku. Jednak ze względu na swój młody wiek nie mógł być on ich autorem. Projekt fasady ostatnio został przypisany przez Olgierda Zagórskiego architektowi Kacprowi Bażance, dlatego po jego śmierci w 1726 roku do pracy zatrudniono dobrego fachowca Józefa Fontane w celu kontynuowaniu i ukończenia budowy. Jakub mógł wykonać szczegółowe rysunki wież i wprowadzić pewne korekty w zakresie detali. Wieże te reprezentują typ rozpowszechniony w Polsce w trzecim dziesięcioleciu XVIII wieku. Wystrój architektoniczny naw bocznych wykonanym w układzie filarowo-kolumnowym można przypisać Jakubowi, które wykonał po przyjeździe z zagranicy w 1737 roku. Natomiast w wcześniejszej budowie mógł być tylko pomocnikiem ojca.
Kolejną realizacją, w której wziął udział Jakub Fontana przy boku ojca jest kościół franciszkanów przy ulicy Zakroczymskiej w Warszawie, konsekrowany w 1737 roku. Budowa kościoła była przygotowana przez Jana Chrzciciela Ceroniego. W 1750 roku kościół otrzymał dopiero fasadę, która jest przypisywana Jakubowi Fontanie (fasada została przebudowana przez Józefa Borettiego w 1788). Po śmierci ojca Józefa w 1741 roku Jakub objął przedsiębiorstwo i wszystkie roboty. Dorobek młodzieńczy przedstawia się dość skromnie i silnie związany był z działalnością budowlaną ojca Józefa. Samodzielną pracę Fontana rozpocznie w 1737 roku po przyjeździe z podróży po północnych Włoszech i Rzymie oraz stolicy Francji i Wiednia.
Na okres dojrzały przypadają lata 1743-1763. Od 1742 roku marszałek wielki koronny Franciszek Bieliński zatrudnia Fontanę przy ważniejszych funkcjach publicznych i prywatnych. Ważne będzie wykonanie pomiarów pod kierunkiem Jakuba Fontany wszystkich nieruchomości miasta Warszawy celem wyznaczenia podatku łokciowego i uporządkowania stolicy.
Od 1743 roku wzrasta liczba zamówień i liczba zleceniodawców ze środowisk magnackich, klasztornych z Warszawy, jak i poza nią. Jest autorem Collegium Nobilium (1743-54), szpitala św. Rocha, kościoła w Surażu.
Jakub Fontana zaliczany był do cenionych i nielicznych polskich architektów reprezentujących orientację francusko-włoską. Na lata pięćdziesiąte przypada szczytowy okres osiągnięć architekta. Rok 1750 jest punktem zwrotnym w karierze Jakuba kiedy to zostaje zatrudniony przez Branickiego do wykonania przebudowy jego pałacu w Białymstoku. W niedługim czasie został zatrudniony przez Eustachego Potockiego przy przebudowie rokokowego pałacu w Radzyniu Podlaskim, potem Mniszchowie Lubomirscy, biskupi Załuscy. Z Fontaną współpracują tacy artyści jak: Jan Jerzy Plersch rzeźbiarz i Bogumił malarz, rzeźbiarz Jan Chryzostom Redler.
Po wstąpieniu Stanisława Augusta Poniatowskiego na tron zostaje mianowany pierwszym architektem króla, zlecając do rozwiązania najpoważniejszych zadań artystycznych dotyczących Zamku oraz innych ważnych budowli państwowych. Wtedy to rozpoczyna się nowy styl w architekturze, klasycystyczny.
Poślubił Magdalenę Bartsch vel Barszcz herbu własnego, która po jego śmierci przed 1777 r. poślubiła Teodora Słomińskiego
Dzieła
- współpraca przy budowie pałacu Pod Blachą
- przebudowa pałacu w Radzyniu Podlaskim (1750–1758)
- współpraca przy budowie pałacu ks.Sanguszków w Zasławiu
- przebudowa wnętrz Zamku Królewskiego w Warszawie (od 1751)
- budynek pijarskiego Collegium Nobilium w Warszawie (1743)
- przebudowa pałacu Małachowskich (1750)
- przebudowa pałacu w Otwocku Wielkim (1750–1760)
- kościół bernardynów w Górze Kalwarii (1755–1759)
- kamienica Prażmowskich w Warszawie na Krakowskim Przedmieściu
- współpraca przy budowie pałacu Paca-Radziwiłłów
- współpraca przy budowie pałacu Branickich przy ul. Miodowej w Warszawie
- gruntowna przebudowa Pałacu Biskupów Krakowskich (1760-1762)
- schody w pałacu Branickich w Białymstoku
- fasada kościoła Świętego Krzyża w Warszawie (od 1753)
- przebudowa pałacu Lubomirskich w Opolu Lubelskim
- budynek Kościoła św. Jana Bożego w Warszawie
- ołtarz we wnętrzu bazyliki Katedralnej Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja w Łowiczu (1641-1647)