Pokoleniom, które tworzyły historię tej ziemi – jako wyraz pamięci, a żyjącym tu i teraz – jako zaproszenie do jej odkrywania – dedykuje swoją najnowszą książkę Halina Zgrajka, autorka „Klucza borkowskiego. Dzieje dóbr ziemskich i losy ich właścicieli”.
Pisana w dobrej wierze,
przy najlepszych chęciach
Oddajmy głos wydawcy, Wójtowi Gminy Borki, Radosławowi Sałacie:
Autorka barwnie opisuje historię klucza borkowskiego(Borki, Osowno, Sitno, Wola Osowińska, Stara Wieś, Tchórzewek, część Wrzosowa, część firlejowską Oszczepalina i część Przytoczna z osadą Ferynandów), począwszy od średniowiecza aż do tragicznych wydarzeń II wojny światowej. Każdy, kto zapozna się z monografią Haliny Zgrajki, wnikliwiej i uważniej spojrzy na dzisiejsze tereny gminy Borki, mając w pamięci jej ciekawą i skomplikowaną historię.
Autorka wydanej w grudniu 2014 r. monografii Sitna, na kanwie zebranych materiałów, związanych z kompleksem dóbr ziemskich skupionych w kluczu borkowskim, podczas dwuletniej, iście benedyktyńskiej pracy stworzyła frapującą historię, sięgającą średniowiecznego osadnictwa.
Historię tworzą także ludzkie opowieści – i to także stanowi część publikacji. Znajdziemy w niej m. in. wspomnienia Anny z Jaźwińskich Krzyżanowskiej o powojennych losach byłych właścicieli majątku Borki.
Rzućmy okiem na poszczególne rozdziały:
- Najstarsze dzieje miejscowości związanych z kluczem borkowskim
- Od Firlejów do Humieckich
- Gospodarka folwarczno-pańszczyźniana w kluczu borkowskim w XVIII w.
- W Galicji Zachodniej
- Testament pułkownika Tadeusza Czerskiego
- We włościach Filipiny i Ignacego Jaźwińskich
- Marianna z Czerskich – żona i matka polityków i żołnierzy
- Ferdynand Czerski – dziedzic klucza borkowskiego w l. 1815-1839
- Walenty Jaźwiński – sukcesor Czerskich i Jaźwińskich
- Dobra ziemskie Borki w rękach Wacława Franciszka Jaźwińskiego
- Koniunktura gospodarcza w dobrach Borki na przełomie XIX i XX w.
- Dobra Borki spadkobierców Zygmunta Filipa Jaźwińskiego
- Wieś i majątek Borki podczas II wojny światowej
Wieńczący książkę suplement to m. in. Laski, piaski i karaski…Rodzinna historia faktem i mitem pisana. Wywiad z p. Anną z Jaźwińskch Krzyżanowską.
Całość dopełniają min. notarialne akty z radzyńskiego oddziału Archiwum Państwowego, parafialne archiwa, czasopisma z lat 1815-1964, herbarze, a także prace bliskich nam autorów:
- dr Joanny Kowalik-Bylickiej: „Dobra ziemskie Radzyń” (2015), „Ziemianie” z tomów „Ziemi radzyńskiej”
- prof. Dariusza Magiera: „Czas bolszewika” (2014), wspólna praca z Arturem Rogalskim: „Skorowidz do akt Jana Sariusza Mnińskiego notariusza powiatu radzyńskiego” (1812-1815″ (2011)
- Damiana Sitkiewicza: „Dobra ziemskie Krubki w latach 1855-1944” (2012)
Bogato ilustrowana druga część książki to owoc wyboru uwiecznionej codzienności ze zbiorów Izby Regionalnej przy Gminnej Bibliotece Publicznej w Borkach, wzbogaconej o nieprzecenione rodzinne kolekcje i materiały regionalistów. Od fragmentu kopii dokumentu z zapisem wytyczenia granic między dobrami Padzki i Sietna w r. 1594 do współczesnych zdjęć, relacjonujących wydarzenia w Izbie Regionalnej.
Licząca 400 stron publikacja to kamień milowy w historii naszego regionu. Albowiem obce rzeczy wiedzieć dobrze jest – swoje, obowiązek.